Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2008

Τροία και ιστορικότητα τρωικού πολέμου

Η Τροία, ή αλλιώς Ίλιον, είναι μία αρχαία πόλη που βρίσκεται στο άκρο της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας (σημερινή δηλαδή Τουρκία) ανατολικά του Σκάμανδρου ποταμού. Είναι η πόλη του θρυλικού βασιλιά Πριάμου και του πασίγνωστου τρωικού πολέμου, το τελευταίο έτος του οποίου εξιστορείται στο ομηρικό έπος ‘’Ιλιάδα’’ που γράφθηκε στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. στην περιοχή της Ιωνίας, δηλαδή στην παραλιακή ζώνη της δυτικής Μικράς Ασίας και πιο συγκεκριμένα κάπου μεταξύ Σμύρνης και Λέσβου, που όπως πιστεύεται είναι οι πιο πιθανές πατρίδες (μία από αυτές) για τον Όμηρο. Η Ιλιάδα λοιπόν εξιστορεί τα γεγονότα του τρωικού πολέμου, της υπερπόντιας εκστρατείας των Αχαιών, δηλαδή των Μυκηναίων – Ελλήνων, κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού, που για την Ελλάδα και την Εγγύς Ανατολή τοποθετείται μεταξύ 3300 – 1200, 1000 π.Χ. ενώ για την Ευρώπη μεταξύ 2300 – 600 π.Χ. , εναντίον της Τροίας. Το χρονικό διάστημα του τρωικού πολέμου, από το πρώτο μέχρι και το ένατο έτος του πολέμου εξιστορείται σε ένα άλλο έπος, μεταγενέστερο της Ιλιάδας, την ‘’Κύπρια’’ η οποία δυστυχώς δεν έχει διασωθεί. Γενικά κατά την αρχαιότητα η Κύπρια θεωρούνταν υποδεέστερο έπος σε σύγκριση με την Οδύσσεια και την Ιλιάδα με τον Αριστοτέλη να λέει πως υπάρχει σε αυτήν περισσότερο μια απλή αναφορά γεγονότων παρά μία καλοστημένη, συμπαγής και επική ιστορία ηρωικών κατορθωμάτων. Βέβαια γενικά για όλα αυτά τα έπη (Ιλιάδα, Κύπρια κτλ) είναι λίγο έως πολύ αδόκιμες λέξεις ή χαρακτηρισμοί που παράγονται από την λέξη ιστορία καθώς ουσιαστικά τα έπη δεν αποτελούν ιστορικές πηγές, αν και με βάση τις επικρατούσες απόψεις βασίζονται σε έναν ιστορικό πυρήνα, ούτε είναι βιβλία ιστορίας της εποχής ή κάτι παρόμοιο και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι πολλά χαρακτηριστικά της αρχαϊκής εποχής (εποχή που γράφθηκαν τα έπη) που απλά δεν υπήρχαν κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού στον Αιγιακό χώρο, όπως η οπλιτική φάλαγγα, αναφέρονται μέσα στην Ιλιάδα. Θα λέγαμε πως τα έπη είναι λαογραφικές και όχι ιστορικές πηγές.

Ξαναγυρνώντας στην Τροία, από τις ανασκαφές που έχουν γίνει, έχει βγει το συμπέρασμα πως η Τροία είχε ιδρυθεί και κατοικούνταν περίπου από το 3000 π.Χ. ήδη δηλαδή από την πρώιμη εποχή του Χαλκού. Πιο συγκεκριμένα η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φώς έντεκα διαφορετικά οικιστικά επίπεδα - στρώματα, το ένα πάνω στο άλλο. Τα επίπεδα αυτά και οι ονομασίες τους αναφέρονται παρακάτω:


Από όλα αυτά τα οικιστικά επίπεδα της Τροίας, η Τροία VIIa θεωρείται από τους περισσότερους ερευνητές ως η πιο πιθανή ‘’Τροία’’ που γνώρισε τον τρωικό πόλεμο και την ολοκληρωτική της καταστροφή από αυτόν. Εδώ βέβαια κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν διάφορες πηγές και τέλος πάντων στοιχεία που με βάση του ερευνητές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πράγματι η Τροία VIIa είναι η Τροία του τρωικού πολέμου.

Σύμφωνα και με τις τελευταίες έρευνες η Τροία VII/VIIa ήταν πιθανότατα καθαρά ελληνική πόλη. Κατά την διάρκεια της εποχής του Χαλκού η Τροία φαίνεται να είχε περισσότερες πολιτικές – εμπορικές σχέσεις με πόλεις της Μικράς Ασίας παρά με πόλεις της Ελλάδας. Σε χεττιτικές πλάκες γίνεται λόγος για ένα βασίλειο με την ονομασία Wilusa που είχε σχέσεις με τους Χετταίους αλλά και με τους Αιγυπτίους. H Wilusa πιθανότατα είναι το Ίλιον δηλαδή η Τροία. Επίσης πάλι σύμφωνα με χεττιτικές πηγές δυτικά της αυτοκρατορίας των Χετταίων στην Μικρά Ασία, υπήρχε μία ομοσπονδία, δηλαδή ένωση επιμέρους βασιλείων, υπό την ονομασία Assuwa. Στην ομοσπονδία Assuwa, που συνολικά απαρτίζονταν από 22 πόλεις της βορειοδυτικής Μικρά Ασίας, φαίνεται να άνηκε και το βασίλειο της Wilusa (η Τροία δηλαδή). Σε χεττιτική πλάκα γίνεται λόγος για έναν βασιλιά της Wilusa με το όνομα Alakasandu. Είναι γνωστό πως στην Ιλιάδα ο Πάρις είναι περισσότερο γνωστός ως Αλέξανδρος. Μάλιστα οι ίδιοι οι Χετταίοι φαίνεται να είχαν προστριβές με την ομοσπονδία της Assuwa και φυσικά με την Wilusa (Τροία) καθώς ο Χετταίος βασιλιάς Tudhaliya εκστράτευσε κατά της Asuva περί το 1230 π.Χ. με μικρά οφέλη ενώ οι Χετταίοι εκδιώχτηκαν οριστικά από τα εδάφη της Assuwa κατά την περίοδο 1210 – 1205 π.Χ. στην διάρκεια της βασιλείας του Arnuwanda B’. Μάλιστα από αιγυπτιακές πηγές έχει διαπιστωθεί πως υπάρχει ομοιότητα μεταξύ των λαών της θάλασσας και των συμμάχων της Wilusa (Τροία) στην ομοσπονδία Assuwa. Όσον αφορά τους Αχαιούς, σε χεττιτικές πηγές γίνεται λόγος για το βασίλειο των Αχιγιάβα δυτικά της θάλασσας, δηλαδή του Αιγαίου πελάγους. Αιγυπτιακά κείμενα κάνουν λόγο για το βόρειο βασίλειο των Danaya. Είναι γνωστό πως στην Ιλιάδα η ονομασία Αχαιοί, για τον στρατό που εκστράτευσε κατά της Τροίας από τα μυκηναϊκά κέντρα της Ελλάδας, χρησιμοποιείται τις περισσότερες φορές. Η δεύτερη πιο χρησιμοποιούμενη ονομασία είναι Αργείοι και η τρίτη Δαναοί. Τόσο σε χεττιτικά όσο και σε αιγυπτιακά κείμενα υπάρχουν στοιχεία για πολλές συγκρούσεις μεταξύ της Wilusa (Τροία) και της άλλης μεριάς του Αιγαίου, δηλαδή των Μυκηναίων, περίπου γύρω στο 1200 π.Χ.

Οι Έλληνες της κλασσικής περιόδου θεωρούσαν πως ο τρωικός πόλεμος ήταν ιστορικό γεγονός με τον Ερατοσθένη να τον τοποθετεί γύρω στο 1184 π.Χ. , τον πατέρα της ιστορίας Ηρόδοτο στο 1250 π.Χ. και τον Δούρη στο 1334/3 π.Χ. Την ιστορικότητα του τρωικού πολέμου συμμερίζονταν και ο Θουκυδίδης. Ωστόσο στην Ευρώπη κατά τον 19ο αιώνα, ο τρωικός πόλεμος υποστηρίζονταν πως δεν ήταν ιστορικό γεγονός αλλά ένας μύθος. Μάλιστα όχι μόνο επικρατούσε η άποψη πως ποτέ δεν συνέβη τρωικός πόλεμος αλλά και ότι καν δεν υπήρξε η Τροία! Βέβαια όλα αυτά ήρθε να τα αλλάξει, όχι πολύ αργότερα ο Ερρίκος Σλήμαν με τις ανασκαφές που έκανε στην Τουρκία και στην Πελοπόννησο φέρνοντας στο φως πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα. Με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, αρχικά στον χώρο όπου βρίσκεται η Τροία ιδρύθηκε μια όχι τόσο πόλη όσο ένα φρούριο, που μέσα του είχε κάποιες κατοικίες και αποθήκες, κατά το 3000 π.Χ. ( Τροία Ι). Προφανώς το φρούριο με τα ισχυρά του τείχη χτίστηκε στην τοποθεσία που βρίσκεται για να ελέγχει τα στενά του Ελλησπόντου (Δαρδανέλια). Αργότερα κατά τον 17ο αιώνα έως και τα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ. έξω από τα τείχη του φρουρίου και γύρω από αυτό είχε χτισθεί ένας οικισμός. Αρχικά πριν διαπιστωθεί η ύπαρξη του οικισμού, πιστεύονταν πως δεν μπορούσε να συνέβη ένας μεγάλος πόλεμος για ένα μικρό φρούριο ή οχυρωμένο χωριό τέλος πάντων. Όμως αφού ήρθε στο φώς και ο οικισμός περιμετρικά του φρουρίου, η πολύ μικρή αρχικά Τροία (όπως την είχαν στο νου τους οι περισσότεροι) αποκτούσε δεκαπενταπλάσιο μέγεθος και έδινε την εντύπωση μιας ισχυρής και εύρωστης πόλης που ήλεγχε τα στενά του Ελλησπόντου και σίγουρα θα αποτελούσε δέλεαρ για κάθε επίδοξο εισβολέα.



Για την προστασία του οικισμού, που βρίσκονταν έξω από τα τείχη του φρουρίου, υπήρχε περιμετρικά του τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα π.Χ. , μια τάφρος βάθους άνω των δύο μέτρων και πλάτους άνω των τεσσάρων μέτρων. Τέτοιες τάφροι ήταν αρκετά συνήθης στην περιοχή του Αιγαίου κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού για την προστασία οικισμών από επιδρομές. Η Τροία VIIa, που όπως ειπώθηκε και παραπάνω είναι η πιο πιθανή Τροία που καταστράφηκε κατά τον τρωικό πόλεμο, φαίνεται πως είχε λιγότερο πληθυσμό από την Τροία VI (17ος - 15ος π.Χ. αιώνας). Πολλά κτήρια της Τροίας VIh (ύστερη εποχή Χαλκού - 14ος αιώνας π.Χ.) έχουν βρεθεί γκρεμισμένα, δίχως όμως ίχνη πυρκαγιάς, και αυτό πιστεύεται πως οφείλεται σε κάποιον ισχυρό σεισμό που συνέβη στην περιοχή κατά την εποχή εκείνη. Οι ερευνητές λοιπόν καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Τροία VIh καταστράφηκε από σεισμό, αρκετά μεγάλο τμήμα του πληθυσμού βρήκε το θάνατο ενώ οι επιζήσαντες ξαναέχτισαν την Τροία πάνω στα συντρίμμια (Τροία VIIa). Μάλιστα η Τροία VIIa (το φρούριο συγκεκριμένα) έχει μεγαλύτερους αποθηκευτικούς χώρους σε σχέση με τα παλαιότερα οικιστικά στρώματα. Αυτό μπορεί να σημαίνει ίσως ότι εκείνη την εποχή υπήρχε κάποια εξωτερική απειλή για την Τροία και επομένως οι μεγαλύτερες αποθήκες ήταν απαραίτητες ώστε να χωράνε σε αυτές μεγαλύτερες προμήθειες και η πόλη να αντέχει περισσότερο σε περίπτωση πολιορκίας. Επίσης φαίνεται πως στην Τροία VIIa πέρα από τον ηγέτη της πόλης που ζούσε με τους ακολούθους του μέσα στο φρούριο, μέσα σε αυτό έμεναν και αρκετοί απλοί κάτοικοι όπως φαίνεται από τις πολλές κατοικίες που έχουν βρεθεί μέσα στο φρούριο την εποχή εκείνη. Με βάση γεωλογικές έρευνες που έχουν γίνει στην περιοχή της Τροίας έχει διαπιστωθεί πως πριν από περίπου 3000+ χρόνια (εποχή του τρωικού πολέμου) η ακτογραμμή βορειοδυτικά της Τροίας, όπου εκβάλει ο Σκάμανδρος ποταμός, δεν είχε την μορφή που έχει σήμερα, αλλά αντιθέτως υπήρχε ένας κόλπος μέσα στον οποίο έκβαλε το ποτάμι και με την πάροδο του χρόνου αλλούβια υλικά επιχωμάτωσαν τον κόλπο δίνοντας στην ακτογραμμή την μορφή που έχει σήμερα. Το συμπέρασμα της γεωλογικής έρευνας για την ακτογραμμή συμφωνεί με την περιγραφή του Ομήρου σχετικά με την ύπαρξη ενός ασφαλούς για πλοία κόλπου πολύ κοντά στην Τροία.

Όσον αφορά το περιβόητο δούρειο ίππο (το μεγάλο ξύλινο άλογο με το οποίο οι Αχαιοί μπήκαν στην Τροία και την άλωσαν, αναφέρεται στην ‘’Αινειάδα’’ του Βιργιλίου πολύ μετά τον Όμηρο, 1ος αιων. π.Χ.) με τον οποίο τελικά οι Αχαιοί κατάφεραν να αλώσουν την Τροία ύστερα από 10 έτη πολέμου, με βάση πολιορκητές μηχανές της εποχής θεωρείται πως κάτι τέτοιο ήταν δυνατό, να δημιουργηθεί δηλαδή ένα κατασκεύασμα σαν τον δούρειο ίππο. Υπάρχουν παραδείγματα όπως των εξαιρετικών στις πολιορκίες πόλεων Ασσυρίων οι οποίοι κατασκεύαζαν πολιορκητικές μηχανές ικανές να αλώσουν πόλεις. Σε αυτές τις πολιορκητικές μηχανές οι Ασσύριοι έδιναν ονόματα ζώων. Θα μπορούσε ο δούρειος ίππος, εάν πράγματι υπήρξε, να ήταν μια πολιορκητική μηχανή σαν αυτές των Ασσυρίων. Υπάρχουν βέβαια και άλλες απόψεις: σύμφωνα με μία ο δούρειος ίππος ήταν Αχαιοί μεταμφιεσμένοι σε Τρώες ιππείς που ανενόχλητα μπήκαν μέσα στην Τροία ένα βράδυ και την άλωσαν. Άλλη άποψη λέει ότι ο δούρειος ίππος ήταν στην πραγματικότητα ένας σεισμός που κατεδάφισε τα τείχη της Τροίας δίνοντας την ευκαιρία στους Αχαιούς να την αλώσουν.

Σήμερα η ύπαρξη της Τροίας ως αρχαία πόλη είναι αναμφισβήτητη (άλλωστε αυτό δείχνουν τα ευρήματα). Επίσης πιστεύεται πως πιθανότατα να υπήρξαν πολλές πολεμικές αναμετρήσεις μεταξύ της Τροίας & συμμάχων της (Assuwa) από τη μία και των Αχαιών (Μυκηναίοι – Έλληνες) από την άλλη σε αντίθεση με την Ιλιάδα του Ομήρου που κάνει λόγο για ένα μεγάλο πόλεμο δέκατ ετών. Υποστηρίζεται πως οι Μυκηναίοι προκειμένου να πάρουν τον έλεγχο των στενών του Ελλησπόντου έκαναν πολλές επιδρομές κατά της Τροίας και τελικά την άλωσαν καίγοντας την. Η καταστροφή αυτή τοποθετείται μεταξύ 1200 και 1180 π.Χ. με πιθανότερη ημερομηνία το 1184 π.Χ. Αυτό δείχνουν τα ευρήματα της Τροίας VIIa με τις στάχτες και τα σκελετικά υπολείμματα ανθρώπων που μέσα στην γενικότερη καταστροφή παρέμειναν άθαφτοι. Η Τροία φαίνεται να είχε κατοίκους μέχρι και το 950 π.Χ. περίπου για να επανακατοικηθεί αργότερα κατά τον 8ο π.Χ. αιώνα από Αιολείς (ελληνικό φύλλο). Σταδιακά η πόλη έχασε κάθε αξία που είχε και ερημώθηκε.

1 σχόλιο:

Doppelganger είπε...

Wow. Πολυ ενδιαφερον post. Θα πρεπει να σε ενδιαφερει πολυ η ιστορια ε; Τουλαχιστον η αρχαια ελληνικη.