Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη

Τα παρακάτω στοιχάκια γράφτηκαν από τον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό, πάντα με συγκινούσαν και με συγκινούν όταν τα διαβάζω ή τα φέρνω στο μυαλό μου. Αναφέρονται στην καταστροφή των Ψαρών και στην ολοκληρωτική σφαγή των κατοικών τους στις 21 Ιουνίου 1824 από τις δυνάμεις του ενωμένου τουρκοαιγυπτιακού στόλου με επικεφαλή τον Ιμπραήμ πασά κατά την διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων (Επανάσταση 1821). Ο ποιητής σε έξη στοίχους, γεμάτους νόημα, αποδίδει το μεγαλείο και τον ηρωισμό των Ψαριανών:

"Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη,
περπατώντας η δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που 'χαν μείνει στην έρημη γη"

Μετά την καταστροφή των Ψαρών, Νικολάου Γύζη

"Over Psara's dark ridge

Glory, striding alone
meditates of the fallen heroes
and in her hears wears a wreath
woven of the straggling herbs
all that was left on that deserted land"

Τα Ψαρά απελευθερώθηκαν τελικά από τον ελληνικό στρατό κατά τους βαλκανικούς πολέμους του 1912 - 1913 (20 Οκτωβρίου 1912). Μάλιστα ένα θωρηκτό του ελληνικού στόλου είχε την ονομασία "Ψαρά" προς τιμή του ηρωικού νησιού (τα υπόλοιπα τρία, Αβέρωφ, Ύδρα, Σπέτσαι).